Yn sefyll ar gyrion mynyddoedd hardd y Preseli yn Sir Benfro, mae pentref prysur Crymych yn cynnig y cymysgedd perffaith o fywyd gwledig Cymreig a chyfleusterau hanfodol, ynghyd â mynediad hawdd i dref fwy o faint Aberteifi - tua 15 munud i ffwrdd mewn car.

Wedi’i amgylchynu gan rai o olygfeydd harddaf Gorllewin Cymru, a dim ond taith fer yn y car o draethau Bae Ceredigion, mae Crymych yn dod yn fwyfwy poblogaidd gyda phrynwyr tai. Fel prif ganolfan fasnachol y pentrefi cyfagos fe welwch amrywiaeth o wasanaethau yma, gan gynnwys ysgol gynradd ac uwchradd gyfun.

Darllenwch ymlaen i ddarganfod mwy am yr ardal hardd hon, neu Cysylltwch â ni i siarad â Helen neu Tania am yr eiddo diweddaraf sydd ar werth. Gallwch hefyd ddarllen am drefi a phentrefi eraill Gorllewin Cymru a Bae Ceredigion yn ein Gwybodaeth am y Lleoliad.

Hanes

Daeth pentref Crymych i fodolaeth gyda datblygiad y rheilffyrdd – cyrhaeddodd y rheilffordd yma yn 1874 ac fe’i hagorwyd yr holl ffordd i Aberteifi ym 1886. Adeiladwyd y lein yn wreiddiol i gludo llechi a mwyn plwm, ond dyma gynnyrch y ffermwyr lleol a gadwodd y lein i redeg am flynyddoedd lawer nes iddi gau’n derfynol ym 1963. Mae amaethyddiaeth yn parhau i chwarae rhan allweddol yn yr economi leol.

Fodd bynnag, mae hanes yr ardal hon yn dyddio'n ôl yn lawer pellach. Darganfuwyd sawl bwyell garreg yma sy'n dyddio o'r cyfnod Neolithig (4400 - 2300CC), tra yn y pentref ei hun mae cofeb o'r Oes Efydd. Archwiliwch y bryniau cyfagos ac mae digon o dystiolaeth o aneddiadau cynnar, gan gynnwys bryngaer o’r Oes Haearn a meini hirion amrywiol. Credir hefyd i’r enw Crymych ddod i fodolaeth yn ystod yr Oesoedd Tywyll, gyda straeon amrywiol am ei darddiad. 

Twristiaeth a Hamdden

Mae lleoliad Crymych, rhwng bryniau prydferth y Frenni a Foel Drigarn, yn agor byd o gyfleoedd i gerddwyr a beicwyr ar ymyl y Y Preseli, hyfryd. 

Yma fe ddewch o hyd i lwybrau cerdded ar gyfer pob lefel, o deithiau cerdded hamddenol i lwybrau mwy heriol, gyda rhai ohonynt yn cynnig golygfeydd sy’n ymestyn mor bell ag Eryri neu hyd yn oed dros y môr i Iwerddon pan fo’r amodau’n ffafriol. Mae’r cerdded yma’n fwy arbennig fyth gan y byddwch yn mynd trwy dirweddau cynhanesyddol, gyda’r ardal yn enwog am y cerrig gleision sy’n rhan allweddol o Gôr y Cewri.

Mae gan feicwyr mynydd a beicwyr ffordd ddigon o ddewis hefyd, gydag amrywiaeth eang o lwybrau a ffyrdd tawel, tra bydd reidwyr ceffylau yn mwynhau darganfod llwybrau ceffyl heddychlon a golygfeydd bendigedig.

Tua 20 i 30 munud i ffwrdd fe welwch rai o draethau harddaf Gorllewin Cymru. Traeth Mawr, Trefdraeth yw un o’r rhai agosaf, traeth tywodlyd, gwastad, pum milltir gyda thwyni tywod y tu ôl iddo sy'n boblogaidd gyda theuluoedd. Mae hefyd y traeth hyfryd, Poppit ac, ochr arall i aber Afon Teifi mae’r traeth yng Gwbert.

Mewn llawer o draethau yng Ngorllewin Cymru a Bae Ceredigion gallwch fwynhau chwaraeon dŵr fel hwylio, hwylfyrddio, sgïo dŵr a syrffio. Gallwch ddewis cymryd gwersi os dymunwch, neu mae nifer o glybiau y gallwch ymuno â nhw. 

Os yw rhywun yn eich teulu yn chwaraewr rygbi brwd, mae gan Grymych ei glwb rygbi ei hun hefyd. Gallwch ddarganfod mwy ar wefan Clwb Rygbi Crymych . Fel arall, os yw'n well gennych weithio allan mewn campfa, nofio neu fynychu dosbarthiadau ffitrwydd, mae Canolfan Hamdden Crymych, yn cynnig rhaglen lawn o weithgareddau chwaraeon, gan gynnwys dosbarthiadau ar gyfer plant iau.

Mae côr gwych yng Nghrymych hefyd, sy'n perfformio mewn gwahanol wyliau a digwyddiadau. Pe hoffech chi ymuno â'r côr neu ddarganfod mwy am eu perfformiadau gallwch ddilyn eu perfformiadau ar eu Facebook.

Siopa

Ar gyfer siopa bwyd a groser mae gan Grymych Spar a Nisa Local, sydd ill dau yn gwerthu amrywiaeth dda o eitemau. Ar gyfer archfarchnadoedd mwy o faint ewch i Aberteifi lle byddwch yn dod o hyd i Tesco, Spar fwy o faint ac Aldi, yn ogystal â siopau stryd fawr eraill a siopau annibynnol fel cigyddion, pobyddion a siopau syrffio. Yno hefyd mae Marchnad Neuadd y Dref – adeilad treftadaeth rhestredig Gradd II, sy’n gartref i dros 20 o stondinau gwahanol yn gwerthu pob math o bethau.

Yn ôl yng Nghrymych mae sawl siop fach annibynnol, sy'n ychwanegu at swyn a bywyd y pentref. Mae'r siop hyfryd Tŷ Bach Twt yn gwerthu amrywiaeth o anrhegion ac eitemau ar gyfer y cartref, neu ewch i Siop Siân am fwy o opsiynau anrhegion fel bagiau, gemwaith, siocledi, canhwyllau a mwy. Ar gyfer bwydydd iach, ceisiwch Bwyd y Byd sydd hefyd yn gwneud amrywiaeth o hamperi hyfryd.

Mae nifer o siopau mwy arbenigol gan gynnwys CJ's Equestrian, sy'n gwerthu ystod eang o ategolion os ydych yn berchen ar geffylau, tra bod Y Siop Corryn yn arbenigo mewn pryfed cop o bob maint! 

Ar gyfer eitemau trydanol ewch i DE Philips a'i Fab, lle gallwch brynu ystod lawn o offer cartref.

Ar gyfer banciau stryd fawr, bydd angen i chi fynd i Aberteifi lle byddwch yn dod o hyd i Lloyds, Barclays a HSBC ar gyfer unrhyw ofynion ariannol a allai fod gennych.

Bwyta ac Yfed

Tra bod Crymych yn bentref bach gwledig, fe welwch nifer o opsiynau ar gyfer bwyta ac yfed. Mae tafarn y Crymych Arms yn dafarn gyfeillgar lle gallwch hefyd archebu bwyd cartref da. 

Yng nghanol y pentref mae siop goffi hyfryd – Blasus – sy’n gweini coffi, te ac ysgytlaethau blasus, yn ogystal â bwyd fel byrgyrs caws, tatws trwy’u crwyn, rholiau selsig, cacennau ac amrywiaeth o brydau arbennig dyddiol. 

Ar gyfer siopau cludfwyd mae Y Badell Ffrio ar Heol Trefdraeth yn gweini pysgod a sglodion ffres, tra bod Tŷ Cebab Crymych, a leolir ar Station Road, yn gwerthu kebabs a pizzas. Fel arall, am siop tecawê Tsieineaidd ewch i'r Dragon Inn.

Dylech hefyd edrych allan am Mary's Farmhouse, lle byddwch yn dod o hyd i hufen iâ blasus, wedi'i wneud yn lleol ac yn cael ei werthu ledled Cymru. 

I gael dewis ehangach o fwytai a thafarndai, ewch am dro yng nghefn gwlad yr ardal lle byddwch chi'n dod o hyd i lefydd hyfryd fel Nag’s Head yn Abercych, tafarn gastro gyda llety os ydych chi'n dod i'r ardal i chwilio am dŷ.

Gofal Iechyd

Os ydych chi'n meddwl symud i'r rhan yma o Orllewin Cymru fe fyddwch chi'n falch o wybod fod gan Grymych ei rai ei hun ganolfan meddygol ei hun. Mae’r meddygon yma yn gweithio yng Nghrymych a Threfdraeth, ac yn darparu ystod o wasanaethau – gallwch ddewis o ymgynghoriadau wyneb yn wyneb neu dros y ffôn. Mae Meddygfa Crymych ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 8am a 5.30pm.

Mae fferyllfa yn y pentref - Fferyllfa EP Parry, ar y Stryd Fawr sydd ar agor chwe diwrnod yr wythnos, gydag oriau agor amrywiol. Mae optegydd yno hefyd - Celia Vlismas – sy'n cynnig profion llygaid ac ystod dda o sbectol.

Ar gyfer gofal deintyddol, mae’r deintyddion agosaf yng Nhrefdraeth – Pembrokeshire Dental Care, ac yn Aberteifi mae Deintyddfa Aberteifi . 

Ysgolion

Crymych yw canolfan addysgol y pentrefi cyfagos ac mae ganddi ysgol gynradd ac uwchradd gyfunol, gan gynnwys chweched dosbarth. Mae'r Ysgol Bro Preseli yn ysgol ddwyieithog, ag enw rhagorol. Mae hefyd yn darparu ystod o weithgareddau allgyrsiol, gan gynnwys chwaraeon fel rygbi, pêl-droed ac athletau. 

Wrth i'ch plant dyfu i fyny mae addysg bellach ar gael yng Coleg Ceredigion. Mae hwn yn cynnig ystod dda o gyrsiau ac yn boblogaidd iawn, gyda phrentisiaethau, cyrsiau rhan-amser a chyrsiau ar-lein i gyd ar gael. Yma gallwch astudio popeth o fusnes i adeiladu a gwallt a harddwch.

Yn olaf, os oes gan eich plentyn anghenion addysgol, gan gynnwys anawsterau dysgu difrifol neu awtistiaeth, byddem yn argymell eich bod yn ystyried Canolfan y Don yn Ysgol Aberporth, tua 25 munud o Grymych. Gydag ystod o gyfleusterau arbenigol, mae gan yr ysgol arbennig hon enw rhagorol ac mae’n derbyn disgyblion hyd at 11 oed. 

Cludiant

Os ydych chi'n meddwl byw yn y gornel hardd hon o Orllewin Cymru yna mae cael car yn hanfodol ar gyfer gweithgareddau o ddydd i ddydd a gwneud y gorau o fywyd yma. 

Fodd bynnag, mae nifer o wasanaethau bysys yn cysylltu Crymych ag Aberteifi a phentrefi eraill yn yr ardal. Siaradwch â ni yn ystod eich chwiliad eiddo a gallwn eich helpu i wirio’r gwasanaethau bysys cyfredol os ydynt yn bwysig i chi.

Darganfod mwy

Cysylltwch â ni pe hoffech ddarganfod mwy am fywyd yng Nghrymych a chlywed am eiddo newydd sy'n dod ar y farchnad. Gallwch ein ffonio ar 01239 562 500 neu Cysylltwch â ni drwy ein gwefan a byddwn yn hapus i drafod symud i Orllewin Cymru. Er mwyn eich helpu i wneud cynlluniau pellach ar gyfer symud, hefyd edrychwch ar y gwefannau eraill hyn: 

• Pethau i'w gwneud - Cliciwch Yma
• Ysgolion cynradd - Cliciwch Yma ac Yma
• Trafnidiaeth - Cliciwch Yma
• Rheoli eiddo a gosod eiddo - Cliciwch Yma